De vertolking van de nuchtere Groninger: Meindert Talma

De lokaal geliefde artiest en auteur Meindert Talma heeft in januari het derde deel gepubliceerd van zijn roman-albumcyclus ‘Nederlands onbekendste popster’. Het is getiteld ‘Gezinsverbijstering’, en kent weer de bekende trekjes van de Talma: een broodnuchtere man uit Noord-Nederland die heel eigenaardige anekdotes kan schrijven.

De eerste twee delen uit de cyclus zijn niet meer weg te denken uit het kunstlandschap van Noord-Nederland. En de unieke trekjes uit deze boeken zitten ook weer in deel drie. “Uniek” is het beste woord om de kunst van Meindert Talma te omschrijven. Het heeft wel zijn trekjes van andere kunstenaars, maar staat vrijwel op zichzelf.

Het observatievermogen bij Talma is kleinzerig en geweldig, en neemt een ironische aard aan. Van kleine dingen iets groots maken, en van grote dingen iets kleins… dat is misschien wel de nuchtere Groninger die Meindert Talma heel goed weet te vertolken in zijn muziek en boeken. Ofwel de nuchtere ‘Noord-Nederlander’, want Meindert is Fries. Titels van zijn verhaaltjes zijn bijvoorbeeld: ‘Kulturele Evenementen Surhuisterveen’, ‘De nacht ruikt zoet als taart’, ‘Volleyballen op Sicilië’, of ‘Werkavond bij de Groninger Smalfilmers’ (uit: Kelderkoorts, 2014). Onbeholpen, lange titels, net zoals de inhoud van het verhaaltje. En dat maakt het zo mooi.

Al het literaire, al het technische terzijde aan dit boek: de persoon van Meindert komt goed terug in zijn kunsten. En Meindert is nu eenmaal een heel vermakelijk en uniek persoon. In zijn boeken is hij altijd persoonlijk. Zijn beste teksten zijn gekke anekdotes, met gekke observaties, opvattingen en conclusies hierover. Er zijn geen façades, geen motieven, thema’s, geen morele lessen: je leest over het leven. Deze toegankelijke en laagdrempelige teksten zijn juist Talma’s kracht. Het is allemaal zo levensecht, de lullige anekdotes, de problemen van het burgerleven – en misschien is dat in de literatuur juist verfrissend. Er zit geen schrijntje van een leugen in. Het tragikomische aspect wat Meindert Talma in zijn boeken stopt (het kleine uitvergroten en het grote verkleinen) gaat bovendien hand in hand met het onhandige & ongemakkelijke karakter van Talma, dat constant in de schijnwerpers staat, en uitvergroot wordt tot het unieke, komische, waar zijn succes eigenlijk om draait. Toch is dit geen leedvermaak maar zelfreflectie, want iedereen heeft wel gebreken en iedereen probeert ze zo driftig te verbergen. Of Talma het doelbewust zo doet, of dat alles er spontaan uit komt, is mij onduidelijk. 

“Gezinsverbijstering” is een komische omschrijving van het Groningse kleinburgerlijke. Toch valt er het één en ander te klagen: het derde deel uit de cyclus brengt inhoudelijk weinig vernieuwing, is dunner is dan de vorige boeken & komt ditmaal zonder cd.