Over Primo Levi – Is dit een mens
Waarom faalt de één, en wint de ander? In zijn indringende verslag over Auschwitz legt Primo Levi ons de sleutel uit tot succes, welvaart & overleving.
Liefde, respect, geld, macht. Iedereen wil zijn verdiende respect en aanzien krijgen. Succes behalen is een verhaal vol clichés: hard werken, discipline, passie… Maar aan de reden van succes kleeft een donkere levensles, die ouder dan de mens is. Een primitieve reden.
Kort geleden las ik de memoires van een Auschwitz-overlever (Is dit een mens – Primo Levi). Meegenomen door de onmenselijke ontberingen uit het kamp, heeft deze man zo’n beetje alles meegemaakt wat je als mens kan meemaken. Zijn leven hing in het kamp op elk moment aan een zijden draadje. We lezen hoe hij de gaskamers ontliep door een schoonheidsfoutje van de SS-bewaker. Wat leerde hij dan uit die tijd? ‘Wees goed voor je naasten?’, ‘Houdt vol in je geloof in God?’ Niks van die goedheid. Hij leerde dat het leven niet eerlijk is:
“Aan hen die hebben, wordt gegeven; van hen die niets hebben, wordt genomen.”
Laat dat eens tot je doordringen. Aan hen die hebben (succesvolle mensen) wordt nog meer gegeven, terwijl van hen die al niets hebben, nog meer wordt genomen. Waarom leerde Levi juist dít in het kamp? Het is een overlevingsinstinct, waar veel kampgevangenen op terugvielen. De mensen die hebben, zullen eerder overleven. Op dezelfde manier wordt iedereen in onzekere tijden aangetrokken tot macht & succes, en afgestoten door armoe & zwakte. Het meest triest: dit overlevingsinstinct is urgenter en fundamenteler dan onze moraal, die ons naastenliefde leert, en het geven aan de armen, etc.. In de uiterste situaties valt iedereen terug op deze duistere levensles, zo laat Levi ons zien. Zij die ‘hadden’, De machtigen en rijken in het kamp, overleefden. Men kon op griezelige wijze al ver van tevoren de mensen aanwijzen in de barakken, die later het kamp zouden overleven.
Maar wat betekende iets ‘hebben’, wat betekende macht en welvaart in het kamp? Iedereen die zich nuttig kon maken, kreeg aanzien en voordeel. Macht was handel, diefstal, zingen in barakken & vleien… Mensen entertainen, mensen van dienst zijn… de succesvolste mensen in het kamp konden dingen regelen en organiseren. Dat was volgens Levi de sleutel tot hun overleving. Bovendien stelt Levi dat het verschil tussen machtig lijken en machtig zijn in het kamp vrijwel hetzelfde was. Combineer deze ijzige regel met het vorige, en we komen tot een donkere wereld waarin de schijn en illusie overheerst; waarin tirannen worden beloond voor hun ijdele trots en onderdrukking.
De diepe levenslessen uit deze tekst van Levi komen dringend over op de lezer, en bezitten een bepaalde soort urgentie & zwaarte, die mij vastgrepen. De morele autoriteit van Primo Levi geeft een zeer statige en unieke tint aan dit boek, een tint die je wereldbeeld zal beïnvloeden. Een prachtig kunstwerk.
Meta
Titel: Is dit een mens
Auteur: Primo Levi
Gepubliceerd: 1947 (oorspronkelijk)
Type: Roman
Aantal pagina’s: 212
