Over Gerard Reve – Oud en eenzaam
Eenzaamheid is een van de grootste thema’s uit de wereldliteratuur… Het komt op talloze manieren terug in de werken van de grootste kunstenaars. Eenzaamheid en isolement is voor vele literair schrijvers een alledaags probleem: de kunstenaar, die alleen met zichzelf kan praten in zijn teksten, in een wereld die niemand om hem heen begrijpt. Gerard Reve heeft dit gevoel van eenzaamheid misschien nog wel het beste vertolkt in zijn teksten. Hij schreef in monologen, in een stijl en een taal die alleen hij begreep, met nieuwe woorden en nieuwe spellingsregels. Over eenzaamheid heeft hij een hele roman geschreven: oud en eenzaam. Gevoelig en sentimenteel, zoals Reve altijd is geweest.
“Waarschijnlijk is het beter, dat ik van nu af aan in afzondering leef, dat is een draaglijker soort eenzaamheid dan die, ondergaan in het gezelschap van een ander.” –Reve, Op weg naar het einde
De avonden wordt vaak gezien als hét boek over verveling. Niet één keer wordt het woord verveling gebruikt, maar toch is het verveling ten top. Op die manier is ‘Oud en eenzaam’ de eenzaamheid ten top. Hoofdpersoon Gerard is in dit boek de eenzaamheid zelf, en deze hoofdpersoon is natuurlijk een alibi van Gerard Reve zelf. Op een ironische manier die men van Reve gewoon is doorschijnt in dit hele verhaal de thematiek van eenzaamheid – via het unieke, geïsoleerde taalgebruik, tot het gedrag van de hoofdpersoon, tot aan het plot van deze eigenlijk nietszeggende roman.
In de bergen van Frankrijk is Gerard bezig met de bouw van een Chateau, wanneer hij op een dag een mooie jongen tegenkomt op een scooter. Hij besluit hem te volgen naar een verlaten hoeve, om hem daar vervolgens gade te slaan.
Voortdurend blik Gerard terug op zijn leven. Meteen al in het begin leren we hem kennen als een man die ook liefde kent met vrouwen, in zijn relatie met Jane. Even later gaat we nog verder terug in de tijd, wanneer Gerard met zijn communistische ouders op vakantie gaat naar een meer. Daar krijgen we een goed beeld van de wortels van zijn mannenliefde, met iets wat Reve de ‘communistische pornografie’ noemt. Je leest voortdurend dat hij worstelt met zijn gedachten. Hij is immers alleen met zichzelf, en kan zich in niemand herkennen. Dat zorgt ervoor dat hij altijd met zijn geheim blijft rondlopen, en op die manier vereenzaamt, zelfs onder de mensen.
De vereenzaming vinden we duidelijk terug in de manier waarop Gerard handelt in dit verhaal. Voortdurend observeert hij situaties, en trekt hij voor zichzelf conclusies wat er aan de hand is. Hij neemt zelf maar weinig deel aan de acties in het verhaal, en ook in de flashbacks zien we weinig gebeuren. Hij is veel met zijn eigen gedachten bezig, en staat vaak ‘los’ van de personen die hij observeert. Opmerkingen, commentaar, gezeik, conclusies, aannames: hij reageert op anderen, hij observeert. Zelf is hij niet in de realiteit betrokken, waarover hij zeurt.
Dit boek is doordrenkt met seksuele teksten, op een quasi-bijbelse manier beschreven. De koelte van zijn ironie en de hoog-formele taal die tegen de inhoud van sommige situaties ingaat, leest komisch en aanstekelijk. Dit boek is een typerend werk uit Reve’s oeuvre, waar vooral zijn eenzaamheid voorop staat, in de vorm van zijn mannenliefde en persoonlijkheid. Reve verlekkert zich voortdurend op mannenlichamen; iets wat je als heteroman wel moet kunnen slikken als je dit boek leest. Voor velen zal dit boek voor ronduit goor doorgaan.
Reve weet precies hoe hij je aan het lezen moet houden. Afwisselend lees je scherpe waarnemingen en leuke zinspelingen, die soms een filosofische wending nemen. Een goede representatie van het werk van Gerard Reve, welke met een koele ironie en seksuele geaardheid eenzaamheid blootlegt.
Meta
Titel: Oud en eenzaam
Auteur: Gerard Reve
Gepubliceerd: 1978
Type: Roman
Aantal pagina’s: 285
